Het is vlak na Prinsjesdag, dus de wensen voor extra geld voor ‘leuke dingen voor de mens’ vliegen ons weer om de oren. Na de corona-miljarden lijkt het wel alsof alle remmen los zijn; voor iedere wens lijkt geld beschikbaar, en als het niet beschikbaar is dan geeft men gewoon extra uit. De overheid als Sinterklaas; uitdelen maar die cadeautjes. In de Tweede Kamer leeft de gedachte dat geld gratis is en anders het bedrijfsleven wel zal betalen.
Dit sentiment lijkt aan te sluiten bij een recente economische benadering van overheidsfinanciën die Modern Monetary Theory (afgekort MMT) wordt genoemd. Deze theorie poneert simpel gezegd dat, als een overheid maar monetair soeverein is, dat wil zeggen dat ze zelf haar eigen geld kan scheppen, die overheid altijd geld heeft om alles te betalen wat ze wil. Er kan immers altijd geld worden geschapen door de geldpers aan te zetten of de centrale bank te vragen met enkele muisklikken geld te creëren.
In deze theorie spelen het begrotingstekort en de staatsschuld geen enkele rol. Het tekort is een keuze, nodig is om de economie op volle kracht te laten functioneren. De overheid creëert zoveel vraag dat iedereen die wil aan het werk is. De staatsschuld kan in deze visie morgen in één keer worden afgelost, weer door geldpers of muisklikken. De enige rem op geldschepping door de overheid ligt in de inflatie die dit mogelijk veroorzaakt. Er moeten dus reële goederen en diensten tegenover al dat geld staan, anders heb je alsnog niets. En je moet ook geld hebben waarmee je in het buitenland iets kunt kopen; als het buitenland je geld niet wil kun je in de huidige mondiale verhoudingen immers niet veel.
Met al deze uitgangpunten lijkt MMT vooral geschreven met de VS in het achterhoofd. Die zijn monetair soeverein, hebben de dollar die ook als wereldreservemunt functioneert en derhalve bij het buitenland gewild is. Ook is daar een volwassen economie die allerlei goederen en diensten produceert. MMT past niet bij landen die bijvoorbeeld wel monetair soeverein zijn maar een in het buitenland niet gewilde valuta hebben; denk hierbij bijvoorbeeld aan Zimbabwe. Dat land kan geld printen tot het een ons weegt, maar niemand wil het hebben en de geldpers zal alleen maar leiden tot grote inflatie.
MMT beseft dus dat de theorie niet overal werkt. Zoals gezegd is het cruciale criterium de monetaire soevereiniteit. Kunnen we dat van Nederland zeggen? Helaas is dat niet het geval. Met het overstappen van gulden naar euro hebben wij onze monetaire soevereiniteit overgedragen aan de EU en de Europese Centrale Bank. Die kunnen euro’s scheppen, niet de Nederlandse overheid (of welke overheid in de eurozone dan ook).
In zo’n situatie is volgens MMT de pot met goud aan het einde van de regenboog verdwenen en moet je uiteindelijk zorgen voor een kloppend huishoudboekje. Ongeremd uitgeven is er dus niet meer bij. Begrotingstekorten en staatsschulden kunnen voorkomen maar moeten niet uit de hand lopen. De zak van Sinterklaas is dus op een gegeven moment gewoon leeg.
MMT schetst dus een beeld dat helaas niet op Nederland van toepassing is. Geld uitgeven is prachtig, maar er zal ooit een keer moeten worden betaald, en dat zal door burgers en bedrijfsleven opgebracht moeten worden. Het is goed om dit in het achterhoofd te houden bij het kijken en luisteren naar de jongens en meisjes in Den Haag die, zoals altijd, uw en mijn geld aan het uitgeven zijn. De afkorting MMT staat in de Nederlandse werkelijkheid meer voor Magic Money Tree, een geldboom die helaas nog ontdekt moet worden.
