Het faillissement van MC Slotervaart en de IJsselmeerziekenhuizen brengt de gewone burger, die soms ook patiënt is, in verwarring. Waarom wordt zoiets belangrijks als een ziekenhuis niet gered door de overheid, de zorgverzekeraar of wie dan ook? De vergelijking met banken is snel gemaakt; die werden toch ook gered? En ziekenhuizen hebben toch veel meer maatschappelijke waarde dan banken? De burger snapt er niets meer van.
Al snel komt het woord ‘systeem’ bovendrijven in deze discussie. De overheid heeft destijds banken gered omdat dat zogenaamde ‘systeembanken’ waren. Dat zijn banken die, als ze ten onder gaan, simpel gezegd het hele betalingsverkeer en de spaargelden van de klanten in gevaar brengen. Om die chaos te voorkomen worden die banken gered. Banken die niet als systeembank worden gezien moeten het zelf maar redden en kunnen dus ten onder gaan (denk bijvoorbeeld aan de DSB bank). Blijkbaar heeft de overheid voor ziekenhuizen ook zo’n soort gedachte. Een ‘systeemziekenhuis’ is dan een ziekenhuis dat, als het ten onder gaat, de hele zorg in een bepaalde regio kan ontregelen. Die moet je dus steunen als het financieel even minder gaat. Andere ziekenhuizen worden onder het motto ‘we redden geen bakstenen’ aan hun lot overgelaten.
Bij het moeten redden van banken is zo’n tien jaar geleden een forse discussie geweest waarom er eigenlijk ‘systeembanken’ zijn die gered moeten worden. Als we willen voorkomen dat er chaos ontstaat in het betalingsverkeer en de spaargelden willen veiligstellen dan kunnen we toch gewoon een bank oprichten die die zaken prima regelt en verder niets? Dit is de zogenaamde ‘nutsbank’ die slechts deze zaken regelt en dus een zeer laag risicoprofiel heeft. Zo’n bank komt nauwelijks in problemen bij een financiële crisis en hoeft dus ook niet gered te worden. Banken die andere zaken doen en een hoger risicoprofiel hebben laat je lekker aan hun lot over. Helaas is die door velen gewenste nutsbank er nog steeds niet. De overheid zal bij een volgende crisis weer banken moeten redden. We hebben op dit punt helaas nog niets geleerd. Het is dubbeljammer dat de overheid de systeemgedachte nu blijkbaar dus ook laat gelden in de ziekenhuiszorg. Systeemziekenhuizen zitten goed en kunnen bij financiële tegenslag hulp verwachten. Dat gaat natuurlijk een keer gebeuren en ook dan kost het de overheid (lees: ons) veel geld.
Ik vind het raar dat de overheid de regel ‘too big to fail’, waarvan ze af wilde na de financiële crisis, nu ook toepast op de zorgsector. Waarom er niet voor zorgen dat er geen systeemziekenhuizen ontstaan? Of kan goede zorg alleen maar geleverd worden door heel grote ziekenhuizen die dan dus per definitie niet meer mogen omvallen? Is het dan simpelweg groot versus klein? Ik weet niet of de overheid op dit punt überhaupt beleid heeft of regie voert. De fusie tussen de Amsterdamse ziekenhuizen AMC en VUmc doet vermoeden van niet. Zorggiganten worden op die manier immuun voor remmende financiële prikkels want weten dat ze toch altijd gered zullen worden door de overheid. We hebben bij de financiële sector gezien wat het ontbreken van die remmende prikkels teweeg kan brengen. Het lijkt er echter op dat de ontwikkelingen in de zorgsector al te ver zijn gevorderd om nog terug te kunnen draaien. Fusies en almaar groeiende UMC’s hebben de facto al een toestand van ‘too big to fail’ geschapen. Het is wachten op een financieel debacle bij een van deze zorggiganten, en dan mag de burger, die soms ook patiënt is, de boel weer met zijn belastinggeld redden.
