Deze maand zal er flink overleg worden gevoerd over het EU herstelfonds. Het lijkt erop dat iedereen die hierover mag meepraten er al vanuit gaat dat dit fonds er gaat komen. Er wordt gebakkeleid over het vullen daarvan, de verdeling van de pot en uiteraard of er leningen of subsidies/giften zullen worden verstrekt. Nederland staat in deze discussie met de medestanders van de ‘Verstandige Vier’ op het standpunt dat er slechts sprake kan zijn van het verstrekken van leningen, weliswaar onder zachte voorwaarden maar met strenge hervormingseisen. Dit standpunt is op zijn zachtst gezegd niet heel populair bij de beoogde ontvangers van dit geld, de Zuid-Europese landen van de eurozone.
Inzet van deze landen, en ook van het Duits/Franse initiatief en van de Europese Commissie, is het verstrekken van subsidies/giften, geld dus dat niet terugbetaald hoeft te worden. Het doorslaggevende argument om af te zien van leningen is dat de staatsschulden van de ontvangende landen al zo hoog zijn dat extra leningen hun positie op de kapitaalmarkt onmogelijk zou kunnen maken.
Ik heb al eerder betoogd dat we deze crisis, net als alle vorige, weer willen bestrijden met zeer veel overheidsgeld dat moet worden geleend. De wereldwijde schuldenberg groeit hierdoor exponentieel, en het is maar de vraag of we hier ooit vanaf komen. Het lijkt er nu op dat bij veel Europese spelers het besef doordringt dat het inderdaad met de staatsschulden de verkeerde kant opgaat, dat die voor sommige landen min of meer onhoudbaar dreigen te worden.
Alhoewel in het huidige magische wonderland van centrale banken ‘onhoudbaar’ een relatief begrip is geworden. Zolang centrale banken de nieuw uitgegeven staatsschulden blijven opkopen en vervolgens voor altijd op hun balans houden is er van daadwerkelijke terugbetaling van dit geld geen sprake. En als diezelfde banken goed hun best blijven doen om de rente op de kapitaalmarkten zo laag mogelijk te houden zou ook de rentelast beheersbaar kunnen blijven.
Maar de schuld in euro’s neemt fors toe en de schuld als percentage van het nationaal inkomen ook. Op enig moment hebben ook de centrale banken genoeg van het financieren van zo’n land en drukt de rentelast te zwaar op de begroting. En dan is Leiden in last, de schuld onhoudbaar en is schuldsanering de enige overblijvende mogelijkheid om verlichting te krijgen.
Ik ben ervan overtuigd dat dit scenario zich voor een aantal Zuid-Europese landen, denk met name aan Italië en Griekenland, zal voordoen. Ik zie het voorgestelde herstelfonds dan ook als de eerste trap van (minimaal) een tweetrapsraket; na het verstrekken van gratis geld uit het herstelfonds komt de eurozone er alsnog achter dat de staatsschulden van Italië en Griekenland niet houdbaar zijn en gesaneerd moeten worden.
Dit lijkt mij zo voor de hand liggend dat ik bijna niet kan geloven dat men dit in Brussel en de overige Europese hoofdsteden niet ziet. Als ze dit ook zien houden ze het echter keurig voor zich; je leest of hoort hier niets over. Zou dit wellicht zijn om de vervelende boodschap dat de solidariteit in de eurozone nog veel meer geld gaat kosten voorlopig nog even binnenboord te houden? Want (een groot deel van) de kosten komen natuurlijk voor rekening van de andere leden van de eurozone.
Ik hoop van harte dat premier Rutte dit hele speelveld goed overziet en de problemen met de te hoge staatsschulden ook op de agenda zet. Niet omdat hij dat nu zo graag wil maar omdat hij anders op korte termijn een nieuwe Europese discussie over sanering van staatsschulden voor de kiezen krijgt nadat hij het herstelfonds is in gerommeld.
