Basisinkomen

Basisinkomen voorlopig nog een brug te ver

Door de snelle opkomst van robotisering en kunstmatige intelligentie wordt groot banenverlies voorspeld. Het verlies van werk en inkomen en de kleine kans om dat terug te winnen doen de discussie over een basisinkomen weer oplaaien. Denk aan een basisinkomen voor alle Nederlanders boven de 18 jaar van bijvoorbeeld €1.000 netto per persoon per maand, zonder voorwaarden. Is zo’n basisinkomen met alle consequenties van dien echt de panacee voor een toekomst met minder werk?

Voor alle duidelijkheid; ik ga hier niet berekenen of een basisinkomen financieel haalbaar is of onze huidige welvaart onderuit zal halen. Daar zijn zoveel complexe factoren die een rol spelen, dat gaat het bestek van een opiniestuk te boven. Wat ik hier wil doen is kijken of de in de discussie gebruikte argumenten voor een basisinkomen tot een goede fundamentele keuze kunnen leiden. Voorstanders van een basisinkomen zien dit veelal als extra geld, een mooie eerste bouwsteen in een door de overheid financieel verzorgd leven. Daarnaast zien zij de bestaande toeslagen, uitkeringen e.d. gewoon blijven bestaan, anders kunnen er immers flinke koopkrachtverschillen ontstaan met de huidige situatie. Tegenstanders zien een basisinkomen vooral als gratis geld, iets dat de overheid je toestopt terwijl je dat bijvoorbeeld helemaal niet nodig hebt. In hun ogen dient dit basisinkomen dus geen enkel doel, het is weggegooid geld. Het lost niets op van de bestaande herverdelingsmechanismen en leidt tot minder arbeidsparticipatie.

Ik denk dat bovengenoemde argumenten niet scherp genoeg zijn, en dat een basisinkomen slechts denkbaar zou kunnen zijn als je dit ziet als het enige geld dat je van de overheid of het collectief krijgt. De lappendeken van AOW, WW, arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, toeslagen e.d. wordt daarbij afgeschaft. AOW-ers krijgen dan een basisinkomen, net als studenten. Ook werklozen en arbeidsongeschikten vallen terug op hun basisinkomen. Loongerelateerde uitkeringen krijg je niet meer van het collectief, als je die wilt zul je zelf een verzekering bij een commerciële partij moeten afsluiten. Als je het basisinkomen ziet als het enige geld dat je van de overheid krijgt kan het controlerende en herverdelende apparaat dat is opgetuigd voor de bestaande uitkeringen, toeslagen e.d. ophouden te bestaan. Uitkeringsfabrieken als SVB, UWV, DUO, Belastingdienst/toeslagen etc. kunnen worden opgeheven. Er dient slechts één instantie te worden aangewezen die het basisinkomen uitbetaalt, een relatief eenvoudige taak. Dit levert een aanzienlijke besparing op in de uitvoeringskosten. Uiteraard kan dit basisinkomen bij invoering leiden tot welvaartsverschillen met de bestaande situatie. Deze koopkrachtproblematiek moet je willen accepteren, anders ben je nog een generatie bezig met overgangsregelingen. Burgers kunnen bij invoering dus flink winnen of verliezen, dat dient iedereen goed te beseffen. Een goede voorlichting hierover als de keuze ooit actueel wordt lijkt onontbeerlijk.

Overigens kunnen ook scherpe keuzes leiden tot situaties die soms wenkbrauwen doen fronsen. Zo krijgt bij dit basisinkomen een gezin van man, vrouw en twee inwonende meerderjarige kinderen maar liefst €4.000 netto per maand aan basisinkomen. De bestuursvoorzitter van een beursgenoteerd bedrijf en zijn echtgenote krijgen €2.000 netto per maand. Een alleenstaande ouder met twee minderjarige kinderen moet het doen met €1.000 netto per maand aan basisinkomen. Eenieder zal zelf moeten afwegen of dit gewenste situaties zijn. Ik denk zelf dat Nederland nog niet toe is aan het invoeren van een basisinkomen met deze consequenties.

Theo en Jos staan klaar om je te helpen

Liever even bellen? (Jos) 06 40 26 55 10 of (Theo) 06 40 26 33 57